Atong ipaklaro nga ang Syudad sa Malaybalay wala naga-ingon nga hingpit na nga paga-undangon ang pagkuha sa basurang malata. Ato lamang gihatag ang katungdanan sa pag-dumala sa maong klase sa basura ngadto sa atong mga kabarangayan sumala sa RA 9003 (Ecological Solid Waste Management Act of 2000) ug sa DENR Administrative Order No. 2001 – 34 (Implementing Rules and Regulation of RA 9003). Ang mga mosunod mao ang mga probisyon niining maong kamanduan:

Section 10 of RA 9003: Segregation and collection of solid waste shall be conducted at the barangay level specifically for biodegradable, compostable and reusable wastes: Provided, that the collection of non-recyclable materials and special wastes shall be the responsibility of the municipality or city.

Rule VI, Section 6 of IRR of RA 9003. Creation of a Barangay Solid Waste Management Committee

The Barangay SWM Board shall have the following functions and responsibilities:

a) Formulate solid waste management program consistent with city municipality plan;

b) Segregation and collection of biodegradable, compostable, reusable wastes;

c) Establish materials recovery facility;

d) Allocate barangay funds; look for sources of funds;

e) Organize core coordinators; and

f) Submit monthly report to city or municipality;

RULE XI. Section 1. Operations of a Materials Recovery Facility

Barangays shall be responsible for the collection, segregation, recycling of biodegradable, recyclable, compostable and reusable wastes. MRFs will be established in every barangay or cluster of barangays.

Subay, niini ang buhatan sa City ENRO nakig-coordinate sa mga barangay nga gi-serbisyohan sa pag-kolekta sa mga malata aron hingpit nga mapatuman ang maong mga probisyon sa balaod sugod pa sa unang mga bulan niining tuiga. Kini usab isip pagpangandam sa hingpit nga pag-sira sa atong Controlled Disposal Facility ug pag-abli sa atong Sanitary Landfill sumala sa kamanduan sa buhatan sa DENR-EMB – 10 alayon gihapon sa nakalatid sa RA 9003. Sa maong balaod, ang basurang residual waste o dili na mapuslan pa gikan sa tanang mga waste generators uban sa special/hazardous waste gikan sa mga panimalay ang pagadawaton lamang sa Sanitary Landfill.

Tungod sa mga hangyo sa mga opisyal sa barangay ug tungod sa padayon pa ang konstruksyon sa Sanitary Landfill, gi-aprobahan sa DENR-EMB 10 ang hangyo sa syudad nga hatagan ug lugway hangtud December 15, 2019 ang pag-operate sa maong Sanitary Landfill. Tungod niini gilugwayan usab sa syudad ang pagkuha pa sa basurang malata hangtud December 15, 2019 lamang. Human niini nga panahon, ang barangay na ang modumala sa pagkolekta sa mga basurang malata. Apan sa gihapon, ang syudad pinaagi sa City ENRO, padayon nga magahatag ug suporta sa mga barangay opisyal aron malampuson nga mapatuman ang ilang mga tahas ug responsibilidad.

Sa isyu nga diin nagabayad man ug garbage fee ang atong mga negosyo ug patigayon dinhi sa syudad, atong ipasabot sa tanan nga ang atong gibayran nga garbage fee wala lamang kini nagpasabot nga kontribusyon nato kini alang sa pagkolekta sa atong basura lamang kon dili alang kini sa kinatibuk-ang pagdumala sa basura nga nagalakip ang koleksyon; gasto alang sa pagdumala ug pagpadagan sa atong disposal facility o Sanitary Landfill; ug lakip na niini ang Information and Education Campaign (IEC), monitoring and enforcement mechanism. Hinaut nga masabtan sa tanan nga minimal lamang ang atong gikolekta alang sa usa ka tuig nga kinatibuk-ang serbisyo sa pagdumala sa basura sa syudad.

Kinasing kasing natong gi-awhag ang atong mga lumulopyo sa Syudad sa Malaybalay nga positibong modawat niining maong hagit. Ang atong direksyon sa pagdumala sa basurang malata “is geared towards waste retention and not on collection”. Mahimo kini kung ang kada usa kanato maningkamot nga ang atong basurang malata diha mismo sa atong panimalay dumalahon. Atong hatagan ug duot nga isip sa ato gikan ang basura, aduna usab kitay tulobagon niini ug angayan nga magsumikad usab kada usa kanato ang solusyon. Niining pamaagi, atong mabati nga kabahin kita sa solusyon ug aduna kitay sense of ownership sa paningkamot sa pagprotektar sa kinaiyahan diha sugod sa saktong pagdumala sa atong basura.

Kami naghangyo kaninyong tanan sa pagbisita sa buhatan sa City ENRO o kaha sa inyong mga barangay aron mahatagan ug sugyot sa pag-compost sa inyong basurang malata ug sa dugang katin-awan pa niining maong hisgutanan.

Daghang Salamat.